‘Het gaat niet alleen om taal’

Interview met Liz Spit, coördinator van het DigiTaalhuis.

“Dat je ziet dat je wat bereikt met de cursisten van het Digitaalhuis, dat ze stappen zetten, iets leren dat voor hen relevant is, blij en tevreden zijn met de vrijwilligers die hen begeleiden en dat het voor heel veel mensen, of ze nu komen voor groepen of individuele begeleiding, veel betekent om hier te komen. Daar word ik gelukkig van. En daar ben ik ook echt trots op.”

Dat zegt Liz Spit. Ze werkt sinds 1 oktober 1988 bij de Wageningse bblthk, reizend vanuit Utrecht. En ze is sinds de start van het Digitaalhuis coördinator ervan. Er zijn in ruim zes jaar met tientallen vrijwilligers honderden mensen geholpen om zich in taal of digitaal te verbeteren. Per 1 juni 2023 gaat ze met pensioen.

Het Digitaalhuis begon in Wageningen eigenlijk toen ze naar een studiedag van Stichting Lezen en Schrijven (L&S) over taalhuizen ging, vertelt ze. “Het was zo’n aansprekend verhaal. Ik zei: volgens mij is dit iets wat we hier ook moeten doen. De bblthk en de gemeente waren het heel snel eens. In 2016, het voorbereidingsjaar, gingen we op zoek naar lokale samenwerkingspartners. Dat zijn tot op de dag van vandaag Solidez, Gilde, VCW, Vluchtelingenwerk, de gemeente, de bblthk en daarnaast nog een aanbieder van formeel onderwijs.”

“Wat wij doen bij het Digitaalhuis is non-formeel onderwijs”, legt ze uit. “Maar je hebt ook een partner nodig die formeel onderwijs verzorgt. Daar kunnen mensen die dat willen of nodig hebben dan ook officiële certificaten behalen.” Dat is nu NLTraining.

“We volgden met onze partners een scholing van L&S over het herkennen van laaggeletterdheid. Het lukte om veel vrijwilligers aan ons te binden die een training kregen van L&S. En we stelden een taalhuisdocent aan.” Zo kon het Digitaalhuis in januari 2017 de deuren openen.

Grote doelgroep

“We hebben vanaf het begin gezegd: het gaat niet alleen om taal. We spreken nu over basisvaardigheden, dan gaat het ook om digitale vaardigheden en rekenen. Daarom heten we ook Digitaalhuis.”

De verwachting was dat er veel mensen zouden aankloppen. Ze rekent voor. “Met zo’n 5 procent laaggeletterden in Wageningen, NT1 en NT2, hebben we toch een grote doelgroep. We hadden de hoop dat we veel NT1’ers konden bereiken. Maar dat viel tegen.” Het blijft een zorg, deze groep die nu weinig of geen mogelijkheden heeft hun basisvaardigheden op een hoger peil te brengen en niet makkelijk uit zichzelf aanklopt. “Het volwassenonderwijs is de afgelopen twintig jaar de nek omgedraaid. Heel jammer!”

Veel NT2’ers zijn wel heel gemotiveerd en komen graag.

Kleine stapjes

Waar herken je laaggeletterdheid aan bij mensen met Nederlands als moedertaal en wat hebben deze mensen nodig? Daar is ze de afgelopen jaren intensief mee bezig geweest. Ze heeft ook veel gepraat over ondersteuning en faciliteiten; met partners en in Welsaam.

“De gedeelde ervaring in het land is dat je moet aansluiten bij wat mensen zelf vertellen”, zegt ze. “Heel vaak vragen mensen om ondersteuning bij digitale vaardigheden in plaats van taal. Ik verwacht dat deze groep ook vaker bij het IDO (het informatiepunt digitale overheid) aan zal gaan kloppen dan bij ons. In 2021 bijvoorbeeld hebben we bijna 300 mensen geholpen met het installeren van de coronacheck-app. De meeste van die mensen had ik nog nooit in de bblthk gezien.”

Wat kunnen we dan doen om mensen over de drempel te helpen? “Ik denk dat veel mensen gebaat zijn bij korte lijnen, individueel contact, persoonlijke begeleiding, rust, zelfvertrouwen opbouwen en kleine stapjes. Dat zijn voorwaarden waaronder ze kunnen leren.”

Ja, zegt ze, “we dromen hier weleens van een school waar we laagdrempelig aanbod hebben voor mensen die dat nodig hebben.” Achtergrond voor een Oefenplein voor zelfstandig online leren waar de bblthk nu mee bezig is; met ondersteuning van vrijwilligers.

Mexico

Liz verlangt na de hectische jaren waarin ze als coördinator aan allerlei zaken trok, naar rust. Maar, zegt ze, “er zijn wel thema’s waar ik voor warmloop en waar ik nog graag iets wil betekenen. Dan gaat het om armoede en de positie van vrouwen. En als ik zie hoe er in bepaalde kringen naar de lhbti-gemeenschap wordt uitgehaald… denk aan de dragqueens die kinderen niet zouden mogen voorlezen of Pim Lammers die van alles in de schoenen werd geschoven, daar word ik boos van.”

Ze gaat bij de bblthk vooral de mensen missen, zegt ze, de collega’s, de enthousiaste vrijwilligers. Misschien gaat ze weer eens naar Mexico, het land waar ze een grote liefde voor heeft en vaak is geweest. “Ik heb veel bewondering voor de manier van leven en de veerkracht van mensen daar.” Vandaar de foto bij dit interview, zelf gemaakt.

Na even nadenken noemt ze 1984 van George Orwell als boek dat veel impact had. “Daar is wel een zaadje geplant over het belang van privacy in de digitale wereld. Een reden om geen foto bij dit interview te plaatsen.” En, vervolgt ze, “in lezen van boeken heb ik ook zin. Ik krijg er straks vast weer meer ruimte voor.”

Tekst: Ton van den Born

Foto: Liz Spit